اهم مطالب و سوالات درس پنجم (۵)دین و زندگی دوم متوسطه

درس پنجم : پنجره ای به روشنایی

هدف کلی :

 مقایسه دیدگاه ها درباره ی مرگ و تشخیص مزیت ها و برتری های دیدگاه توحیدی و ثمرات آن

مرور مفاهیم :

          1. انسان همواره با حادثه ی عظیمی به نام «مرگ» روبروست .

          2. در مواجهه ی با مرگ دو دیدگاه کلی وجود دارد .

         3. یک دیدگاه می گوید که مرگ پایان زندگی است .

         4. دیدگاه دیگر می گوید که مرگ آغاز حیات برتر است .

         5. قرآن کریم این دو دیدگاه را طرح می کنند و نتایج هر دو دیدگاه را اعلام می کند .

         6. هر یک از این دو دیدگاه دارای پیامدهایی در زندگی انسان است .

         7. دنیای امروز ، با غفلت از جهان آخرت ، زیان سنگین اخلاقی و اجتماعی دیده است .

دو واکنش کسانی که مرگ را پایان زندگی می دانند در برابر موضوع مرگ :

                - اضطراب از فنا و نابودی

               - غفلت و بی توجهی نسبت به مرگ برای رهایی از اضطراب ناشی از آن

پیام آیات    سوره ی روم ، آیه ی 7و8 و سوره ی یونس ، آیه ی 7و8

           این آیات دیدگاه غیر الهی نسبت به مسئله ی مرگ را نقد می کند و پیام های زیر از آن مستفاد می شود:

           1. منکرین آخرت نسبت به زندگی دنیا سطحی نگر هستند و ظاهر این زندگی را می بینند .

           2. این گروه درباره نظام خلقت نمی اندیشند : جهان خلقت نظامی حق دارد که لازمه ی آن غایتمندی آن است .

           3. این گروه ملاقات پروردگار را انکار می کنند .

           4  . رضایت دادن به زندگی دنیا و قناعت کردن به آن از ویژگی های این گروه است .

           5. از نشانه های نظام حکیمانه و غایتمندی در جهان خلقت غفلت می کنند .

           6. دیدگاه این گروه آثار گناه آلود دارد و سرنوشت زیانباری در جهان دیگر دارند .

پیامدهای دیدگاه غیر الهی (منکران معاد) نسبت به مسئله مرگ این است که :

          - قرار گرفتن زندگی در بن بست و بسته شدن دریچه های امید به روی انسان .

           - بی ارزش شدن زندگی

           - دچار شدن به یاس و ناامیدی ، از دست دادن شادابی و نشاط زندگی

           - کناره گیری از دیگران و دچار شدن به انواع بیماری های روحی .

           - قدم گذاشتن در راه هایی که سرگردانی بیش تر به دنبال دارد . 

دقت آیات  سوره ی کهف ، آیه ی 103 تا 105  سرنوشت کسانی که راه غفلت از مرگ را پیش گرفته اند چنین است که :

           - کوشش آنان در زندگی به جایی نمی رسد .

           - سرمایه ی زندگی را از دست می دهند .

           - فکر می کنند که بهترین عملکرد را دارند اما تلاششان بی نتیجه است .

           - اگر اعمال درستی هم داشته باشند به دلیل نوع زندگی که انتخاب کرده اند فایده نخواهد داشت .

           - اعمالشان در روز قیامت ارزشی ندارد و راهگشا نخواهد بود .

دید گاه الهی نسبت به مرگ :

           - مرگ غروبی است  که طلوعی درخشانتر در پیش دارد .

           -   مرگ ، نسبت به دنیا مرگ و نسبت به جهان دیگر تولد است .

           - آدمی نابود نمی شود و از یک هستی به هستی بالاتری می رود .

           -  مرگ گذرگاهی به جاودانگی است .

. پیامبر اکرم (ص) درباره ی مرگ می فرماید : بای بقا خلق شده اید ، نه برای نابودی و فنا ، و با مرگ تنها از جهانی به جهان دیگر منتقل می شوید .

. از دیدگاه پیامبر (ص) با هوش ترین مومنان کسانی هستند که : آنان که فراوان به یاد مرگ اند و بهتر از دیگران خود را برای آن آماده می کنند .

. امیر مومنان علی (ع) درباره مرگ می فرماید : ای مردم ! آدمی در همان حال از مرگ می گریزد ، آن را ملاقات می کند . زندگی میدان از دست دادن جان ، و فرار از مرگ عین نزدیک شده به آن است .

پیامدهای دیدگاه الهی نسبت به مرگ :

         - بیرون آمدن زندگی از بن بست

         -  باز شدن پنجره ی امید و روشنایی به روی انسان

         - ایجاد شور و نشاط و انگیزه ی فعالیت و کار در زندگی .

         - نهراسیدن از مگر و آمادگی برای فداکاری در راه خدا .

         -  دفاع از حق و مظلوم و فداکاری در راه خدا آسان تر می شود

         -  شجاعت به مرحله ی عالی آن می رسد فداکاری در راه خدا ضروری شود

برخی از افراد گرچه منکر آخرت نیستند ولی از آن غافل اند یعنی رفتار و کردارشان کم تر از ایمان قلبی و باور جدی به این اندیشه است . بسیاری از آنان چنان به زندگی دنیوی خود سرگرم اند که از حیات اخروی غافل مانده اند . اینان در حقیقت دارای ایمان قوی نیستند و صرفا به زبان یا حداکثر در اندیشه معاد را قبول دارند و قلبا بدان گرویده اند .

سوالات درس پنجم دین و زندگی 2

 1ـ دو دیدگاه در مواجهه با مرگ کدام است.

2ـ چرا انسان نمی تواند خود را از اندیشه مرگ و نابودی نجات دهند.

3ـ دو واکنش کسانی که مرگ را پایان زندگی می دانند چیست.

4ـ کدام میل درونی است که انسانها را به بی توجهی به مرگ یا ترس و اضطراب می کشاند.

5ـ سطحی نگری منکرین آخرت نسبت به دنیا و دیدن ظاهر این زندگی مفهوم کدام آیه است.

6ـ از آیه «اولم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السموات و الارض ...» بالحق بیانگر چیست.

7ـ ان کثیراً من الناس بلقاء ربهم لکافرون بیانگر چیست.

8ـ و رضوا بالحیاه الدنیا بیانگر چیست.

9ـ والدین هم عن ایاتنا غافلون بیانگر کدام خصوصیت منکرین معاد است.

10ـ آثار گناه آلود دیدگاه اول و رسیدن به سر نوشت زیان بار مفهوم کدام آیه است.

11ـ از پیامدهای این نگرش است که مرگ پایان زندگی است.

12ـ نگرانی انسان از مرگ معتقد است به علت چه چیزی زندگی برایش بی ارزش می شود.

13ـ کسی که به نگرش اول از مرگ معتقد است به علت چه چیزی زندگی برایش بی ارزش می شود .

14ـ بیماریهای روانی در انسان نتیجه چه نگرشی است.

15ـ الذین ضل سعیهم فی الحیاه الدنیا بیانگر چیست.

16ـ قل هل نبئکم بلاخسرین اعمالاً بیانگر چیست.

17ـ وهم یحسبون انهم یحسنون صنعاً بیانگر چه مفهومی است.

18ـ فبحطت اعمالهم بیانگر کدام پیامد نگرش گروه اول است.

19ـ دیدگاه دوم درباره مرگ چیست.

20ـ پیامبر (ص) درباره مرگ چه می فرماید.

21ـ از نظر پیامبر(ص) درباره مرگ چه می فرماید.

22ـ حضرت علی(ع) درباره مرگ چه می فرماید.

23ـ ............... میدان از دست جان و ........ عین نزدیک شدن به آن است.

24ـ پیامدهای نگرش دوم درباره مرگ چیست.

25ـ در دیدگاه دوم مرگ نسبت به دنیا ................ و نسبت به جهان دیگر .......... است.

26ـ من آمن باله ......... لا خوف علیهم بیانگر کدام پیامد نگرش دوم است.

27ـ تلاش حضرت علی (ع) در نخلستان و وقف آن به محرومان بیانگر کدام پیامد نگرش دوم مرگ است.

28ـ خدا پرستان در دنیا چگونه زندگی می کنند.

29ـ چرا خدا پرستان مرگ را ناگوار نمی دانند.

30ـ مرگ برای چه کسانی ناگوار است.

31ـ چرا خداپرستان از خدا عمر طولانی می خواهند.

32ـ کدام عامل سبب می شود دفاع از حق و مظلوم آسان تر شود.

33ـ شهادت طلبی نتیجه کدام دیدگاه است.

34ـ حدیث « انی لا اری الموت الا السعاده» بیانگر کدام پیامد نگرش الهی نسبت به مرگ است.

35ـ حضرت قاسم(ع) در پاسخ عموی خود چه چیزی را از عسل شیرین تر می داند.

36ـ مردم از فتنه گریزند و ندانند که ما / به تمنای تو در حسرت رستاخیزم در ارتباط با چه موضوعی است.

37ـ قرآن سرنوشت کسانی را که مرگ و زندگی برتر را فراموش می کنند چگونه معرفی می کند.

38ـ عبارت« فلا نقیم لهم یوم القیامه و زنا» در رابطه با چه کسانی است.

39ـ وقتی امام حسین (ع) در دو راهی ذلت و شهادت چه گفت.

40ـ که گور پرده ی جمعیت جنان باشد بیانگر چیست.

41ـ طبق آیه قرآن سرنوشت کسانی که به زندگی دنیا راضی شده چیست.

42ـ زیان کار ترین مردم چه کسانی هستند.

43ـ عبارت « فالیوم ننسا هم کما نسوا لقاء یومهم هذا در ارتباط با چه کسانی است.

44ـ رسول خدا فرمود برای ............... خلق شده اید نه برای ..............

45ـ حتمی ترین حادثه در زندگی انسان چیست.

اهم مطالب و سوالات درس چهارمم ( ۴)دین و زندگی دوم متوسطه

درس چهارم دین و زندگی 2 ( خود حقیقی )  

ابعا وجود انسان عبارتند از :

               - بعد جسمانی

               - بعد روحانی

      -« ثابت بودن خود » و « رویاهای صادقه » اثبات کننده ی بعد روحانی وجود انسان هستند .

      -« من » و « هویت » انسان ثابت است و مستقل از جسم اوست .

      . روح ثابت است یعنی این که تجزیه و تحلیل نمی پذیرد و فرسوده و مستهلک نمی شود

      . در رویای صادقه انسان از زمان حال و مکان خود خارج می شود که این دلیلی بر بعد روحانی وجود انسان است

      . ویژگیهای روح یا بعد روحانی وجود انسان :

              - توانایی انتخاب و تصمیم گیری دارد .

              - جاودانگی را طلب می کند .

              - به دنبال کمالات بی نهایت و نا محدود است .

              - کرامتها یا رزایل اخلاقی را کسب می کند.

              - اگر به کرامت اخلاقی آراسته شد ،مقرب درگاه خدا می گردد.

              - اگر به رذیلتها تن داد تا اعماق جهنم سقراط می کند . 

 . وجود انسان از دو بعد جسمانی و روحانی تشکیل شده است .

          -  بعد جسمانی و مادی انسان ، مانند سایر جسم ها و مواد 

                      دچار تجزیه و تحلیل می شود

                      سرانجام فرسوده و متلاشی می گردد

                      به مکان خاص و زمانی خاص نیازمند و محدود است .

        -  بعد روحانی و غیر جسمانی انسان :

                     -  تجزیه و تحلیل نمی پذیرد ،

               -   متلاشی نمی شود و به همین جهت ، بعد از مرگ بدن باقی می ماند و آگاهی و حیات خود را از دست نمی دهد .

               -   آگاهی های انسان ، قدرت اختیار و تصمیم گیری ، عواطف و احساسات و اخلاق ، همه مربوط به این بعد از وجود انسان است .

- دو دلیل برای اثبات وجود بعد روحانی انسان وجود دارد : 1) ثابت بودن خود . 2) رویاهای صادقه

            -  گرچه انسان در طول زندگیی حالات و تصورات گوناگونی پیدا می کند ، معلوماتش تغییر می کند و اخلاقش عوض می شود ، اما در میان همه ی این تغییرات و تحولات ، یک محور ثابت و یک حقیقت تغییر ناپذیر دارد که به پشتوانه ی آن می گوید : اخلاق من تغییر کرده یا افکار من عوض شده است . زیرا در همه ی این قضایا ، « من » یک حقیقت ثابت و پابرجاست و من به «غیرمن» تبدیل نشده است .

           -  . تبدیل نشدن «من» به «غیرمن» ، وجود بعد روحانی انسان را ثابت می کند و به آن ثابت بودن خود می گویند .

          -  وقتی می گوییم روح ثابت است ، منظور این است که «من» یا «روح» تجزیه و تحلیل نمی پذیرد و فرسوده و مستهلک نمی شود و به چیز دیگری تبدیل نمی گردد ؛ مانند مواد جسمانی بدن نیست که جای خود را به مواد دیگر دهد . چرا که اگر چنین اتفاقی بیفتد ، این «من» جدید را نمی توان همان «من» قبلی دانست .

          -  ثبات هویت ما ناشی از ثبات اندام های ما نیست . دیده ایم که برخی از انسان ها قسمت هایی از بدن خود را در حادثه ای از دست می دهند ، اما نه خودشان و نه دیگران ، هیچ گاه احساس نمی کنند که قدری از هویت و «من» او کم شده باشد و این نشان می دهد که ثبات هویت و «خود» ما ناشی از ثبات اندام های ما نیست .

           -  بعضی از خواب ها ، خبر از حوادث گذشته یا رویدادهای آینده می دهند یا ویژگی های مکانی را بیان کنند که شخص بیننده ی خواب هرگز آن جا را ندیده است . بنابراین ، انسان در این قبیل خواب ها ، از ظرف زمان یا مکان خود خارج می شود و ره زمانی در گذشته یا در آینده می رود و یا در مکانی که تا به حال نرفته ، قرار می گیرد .

تبدیل نشدن «من» به «غیرمن» ، وجود بعد روحانی انسان را ثابت می کند و به آن ثابت بودن خود می گویند

وقتی گفته می شود «من» و «روح» انسان ثابت است ، برخی گمان می کنند که مقصود این است که روح آدمی دچار هیچ تغییری نمی شود . خیر ، چنین نیست . روح آدمی تغییرات بسیاری می پذیرد . اگر مؤمن و نیکوکار باشد ، روز به روز بر کمالاتش افزوده می شود و اخلاق نیکو در او شکل می گیرد و اگر راه گناه را پیش گرفته باشد ، روز به روز زشت تر و آلوده تر می شود . به همین ترتیب ، اگر به دنبال کسب دانش باشد ، با گذشت زمان از جهل بیرون می آید . انسان بی ایمان نیز وقتی به ایمان می رسد ، دگرگونی عمیقی دراو پدید می آید .

از ویژگی های روح یا بعد غیر جسمانی وجود انسان : - توانایی انتخاب و تصمیم گیری دارد . - جاودانگی را در می یابد و آن را طلب می کند . - به دنبال کمالات بی نهایت و نامحدود است . - کرامت ها یا رذایل اخلاقی را کسب می کند . - اگر به کرامت های اخلاقی آراسته شد ، مقرب درگاه خدا و مسجود و فرشتگان می شود . - اگر به رذیلت ها تن داد ، تا اعماق جهنم سقوط می کند . 22. در صورتی که روح انسان کرامت ؛ یا رذایل اخلاقی را کسب کند و به کرامت های اخلاقی آراسته شود ، مقرب درگاه خدا و مسجود فرشتگان می شود .  

سوالات درس 4 دین و زندگی 2 متوسطه

1-                 ابعاد وجود انسان را نام ببرید ؟

2-                 ویژگیهای بعد جسمانی انسان را بنویسید؟

3-                 ویژگیهای بعد روحانی انسان را بنویسید؟

4-                 دانشمندان نشانه ها و دلایلی برای اثبات بعد روحانی انسان بیان کردند آنها را نام ببرید؟

5-                 تبدیل نشدن من به غیر من بیانگر چیست؟

6-                 آیا روح انسان تغییر می کند توضیح دهید؟

7-                 اگر کسی قسمتی یا عضوی  از بدن خود را در حادثه ای از دست دهد چه تأثیری در ُ من ُ یا شخصیت او دارد ؟

8-                 رویاهای صادقه یعنی چه و نشان دهنده چه چیزی است ؟

9-                 به چه دلیل شخصیت انسان وابسته به جسم مادی نیست ؟

سوالات تستی :

- گزینه های صحیح را انتخاب نمایید؟     الف: خوابهای با صحنه های آشفته و بی اساس بیانگر چیست؟

  الف) موضوع مهم             ب) خستگی          ج) حالت عمیق           د) حوادث آینده

- خداوند گوهر وجود انسان را با حقیقتی ملکوتی به نام ...................سرشت.

  الف) روح                        ب) جسم             ج) کرامت              د) قدرت تفکر و تعقل

- آیه شریفه ((اِنّی خالق بشراً من طین فَاِذا سَوَّیتُهُ ونفخت فیه من روحی)) بیانگر کدام بُعد انسانی است؟

الف﴾جسمانی        ب﴾روحانی          ج﴾جسمانی وروحانی                      د﴾هیچ کدام

- کدام یک از موارد زیر ازویژگی های بُعد جسمانی انسان نیست ؟

الف﴾دچار تجزیه وتحلیل نمی شود      ب﴾فرسوده ومتلاشی می شود       ج﴾محصور به زمان ومکان است           د﴾دچار تغییر می شود

- کدامیک از ویژگی های بُعد غیر جسمانی نیست؟

الف﴾اختیار          ب﴾عواطف          ج﴾تحلیل پذیری                 د﴾ثبوت وتغییر ناپذیری

- اینکه انسان دارای یک سری ویژگیهای اخلاقی خاص است ناشی از چیست؟

الف﴾ثبوت روحی      ب﴾ثبوت منیت انسان     ج﴾شخصیت پایدار       د﴾موارد بوج

- حقیقت ثابت انسان وابسته به کدام بعد انسان است؟

الف﴾جسمانی ب﴾کالبد مادی                   ج﴾غیر مادی                    د﴾عقل انسانی

- به چه دلیل شخصیت انسان وابسته به جسم مادی نیست؟

الف﴾چون ماده تغییر ناپذیر است                          ب﴾چون ماده دچار تغییروتحول می شود

ج﴾چون همیشه شخصیت غیر قابل تغییر است         د﴾چون شخصیت انسان هم یک بعد مادی غیر از جسم انسانی است

- اینکه انسان کارهای خود را در50 سال پیش به خودش نسبت می دهد ناشی از چیست؟

الف﴾ثبات در قیافه ظاهری                     ب﴾چهره انسان بالندگی تغییر همان چهره قبلی است

ج﴾ثبات شخصیت                                د﴾(( من )) انسان هیچ گاه ثابت نیست

- کلیه قوانین ومقررات جامعه بر پایه چیست؟

الف﴾ همه انسانها در شخصیت انسانی مثل هم هستند             ب﴾پذیرش((من)) ثابت

ج﴾پذیرش ((من))انسانی به عنوان شخصیت تغییرپذیر   د﴾پذیرش روح محدود به زمان ومکان انسانها

- اگر شخصیت انسان وابسته به جسم مادی باشد یعنی ............

الف﴾درطول عمر عوض نمی شود                 ب﴾بارها ددر طول زندگی عوض می شود

ج﴾شخصیت انسان تغیر پذیر نیست    د﴾تغییر فقط مربوط به امور مادی است و شخصیت انسان ثابت است

- کدامیک از ویژگی های روح نیست؟

الف﴾تغییر معنوی              ب﴾تجزیه وتحلیل    ج﴾مستهلک نشدن             د﴾مورد ب و ج

- انسان در خواب .........

الف﴾از ظرف مکان وزمان خارج نمی شود                 

ب﴾انسان در خواب باشد یا نباشد قادر نیست از ظرف  مکان وزمان خارج شود

ج﴾از ظرف زمان ومکان خارج می شود     د﴾خارج شدن از زمان ومکان مخصوص خواب اولیاء خداست          

- کدام بعد انسان در عالم قیامت مقرب درگاه الهی ومسجود فرشتگان می شود ؟

الف﴾جسمانی                    ب﴾جسمانی وروحانی با هم              ج﴾روحانی           د﴾بُعد انسانی

اهم مطالب و سوالات درس سوم ( ۳ )دین و زندگی دوم متوسطه

  درس سوم : سرمایه های انسان (رشد)

هدف کلی :

         آشنایی با جایگاه انسان در نظام خلقت و ارزشهای انسان

  مرور مفاهیم

         1- ارزش هر کس به درک و فهم او از حقیقت هستی و جایگاه انسان در کاروان آفرینش بستگی دارد .

         2- ودیعه های الهی در انسان عبارتند از :

                - فطرت -سرشت خدا آشنا

                - گرایش به نیکیها و زیبایی ها

                - وجدان اخلاقی

                - قوه ی عقل

                - اختیار

                - پیامبران و امامان

                - الهامات فرشتگان – امدادهای غیبی – هدایت باطنی

         3- از وجدان اخلاقی تعبیر به نفس لوامه شده است.

         4 - برترین نعمتی که خدا در وجود انسان قرار داده است قوه ی عقل است

         5- قوه ی عقل تشخیص دهنده ی درستی از نا درستی و خوبی از بدی است

         6- نتایج پذیرش دعوت انبیاء:

                 - تجلی زیبایی های ایمان و عمل صالح

                - سرشار شدن زندگی از نیکیها و زیبایی ها

                - بهره مندی از زندگی جاوید در بهشت

1. ارزش هر کس به درک و فهم او از حقیقت هستی و جایگاه انسان در کاروان آفرینش بستگی دارد .

2. امام علی (ع)در مورد حقیقت انسان می فرمایند :خدا رحمت کند انسانی را که بداند از کجا آمده ،در کجا قرار دارد و به سوی کجا رهسپار خواهد شد.

3. خداوند به انسان کرامت بخشید . و بر بسیاری از مخلوقات برتری داده است و آنجه را که در آسمانها و زمین است برای بهره مندی او آفریده است . 

  سوره ی اسراء – آیه ی 70

سوره ی جاثیه – آیه ی 13

سوره ی فجر – آیات 27 تا 30

          پیام این آیات چنین است که خداوند درمیان موجودات جهان ،انسان را برای خود برگزید و بهشت ویژه اش را به او اختصاص داد و فرمود : (( جهان را برای تو آفریدم و تورا برای خودم )) . 

  سوره ی انسان – آیات 2 و 3

         آیات شریفه ی فوق درباره ی منزلت انسان بیانگر این مفهوم است که خداوند انسان را صاحب اراده و آزاد آفرید و مسئول سرنوشت خود قرار داد و او از انسان خواسته است با کار و ابتکار خود زمین را آباد سازد و با انتخاب خود ،یکی از دو راه سعادت و شقاوت را اختیار کند .

  سوره ی فصلت – آیه ی 53

         آیه ی شریفه ی فوق بیان گر این مفهوم است که کافی است انسان با دیده ی دل ،در خود و جهان نظر کند و جلوه های قدرت ،حکمت ،رحمت و مهربانی خداوند را در آنها ببیند و سرشت خدا آشنا که یکی از ودیعه های الهی در انسان است از آن مستفاد می شود.

         امام علی (ع) در خصوص ((سرشت خدا آشنا ))می فرمایند : در هیچ چیزی نظر نکردم ،مگر این که خدا را قبل از آن ،بعد از آن و با آن دیدم.

         تدبر در آیه ی سنریهم ایاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین تهم انه الحق ... ما را به مفهوم ابیاتی از عمان سامانی می رساند که این ابیات ناظر بر ((سرشت خدا آشنا )) است .

  سوره ی شمس – آیات 7 و 8

          آیات شریفه ی فوق بیانگر این ودیعه ی الهی است :گرایش به نیکی ها و زیبایی ها یعنی انسان نیکی ها و بدی ها و زیبایی ها و زشتی ها را درک می کند و در خود گرایشی به سوی نیکی ها و زیبایی ها احساس می کند .کرامت ،بزرگواری ،صداقت و عدالت را دوست دارد و از دو رویی ،ذلت ،دون همتی و ظلم بیزار است .

سوالات مهم درس 3

1 -       ودیعه ها و امانات الهی برای سفر به سوی کمال را نام ببرید؟

2-       حضرت علی (ع) نفس را چگونه توصیف کرده است؟

3-       موانع رشد و رستگاری را نام ببرید؟

4-       علت سقوط انسان از کمال و فلاح به گناه چیست؟

5-       شیطان از چه راه هایی انسان را به نافرمانی از خدا وسوسه می کند؟

اهم مطالب و سوالات درس دوم ( ۲ )دین و زندگی دوم متوسطه

درس دوم : با کاروان هستی

هدف کلی :

           تشخیص جهان به عنوان یک نظام یکپارچه که دارای هدف است .

  مرور بر مفاهیم :

        1. مجموعه ی جهان خلقت نظامی واحد و به هم پیوسسته است .

        2. یک پیوستگی طولی و یک پیوستگی عرض میان نظام ها برقرار است .

        3. نظام های هم طول --> نظام های تو در تو .

        4. نظام های هم عرض --> نظام هایی که در کنار یکدیگرند .

        5. نظام های بزرگ از به هم پیوستن نظام های کوچک شکل می گیرند .

        6. فعالیت نظام های کوچک هم در خدکت خود این نظام و هم در خدمت نهایی ترین هدف نظام است .

        7. هر قدر علم و دانش بشر توسعه یابد درک روابط و پیوستگی میان نظام ها آسانتر می شود .

       8. از پیوستگی و ارتباط میان نظام ها ، نظام واحد جهانی حاصل می شود .

       9. نظام واحد جهانی یک هدف بزرگ را دنبال می کند و آن سیر فی الله یعنی حرکت تکاملی خلقت است .

      10 . نامحدود بودن عمر نظامهای دنیوی به معنای نیستی و نابودی نیست ،بلکه برای پیوستن به نظامی دیگر و تجدید سازمان و استمرار در متن نظامهای دیگر صورت می گیرد.

      11 -طبق  آیه ی ...ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور هیچ چیز در متن عالم طبیعت از بین نمی رود بلکه در نظامی تازه تر خود را می نمایاند .

رابطه عرضی و طولی

       یک پیوستگی طولی و یک پیوستگی عرضی میان نظام ها بر قرار است .

پیوستگی طولی میان نظام ها : 

        درپیوستگی طولی هدف جز کوچک در طول هدف جز بزرگ قرار دارد و آن نیز در خدمت جز بزرگ تر ، تا به برترین هدف

پیوستگی عرضی در نظام ها :

         میان نظام هااین است که غیر از رابطه ی طولی , مجموعه ای از اعضا هستند که به هم مرتبط و پیوسته اند .این اعظا در عرض یک دیگر و انجام دادن فعالیتی مشترک ,یک مجموعه را می سازند.

ویژگی های یک نظام یک پارچه :

        1. فعالیت نظام های کوچک هم در خدمت خود این نظام هاست و هم در خدمت نهایی ترین هدف نظام است .

        2. هر دستگاهی نظم ، قانون مندی و هدف خاص خود را دارد . اما این امر نه تنها مانع هماهنگی و همکاری سراسری آن ها برای رسیدن به هدف نهایی نیست ، بلکه در خدمت آن است .

        3. نظام های بزرگ از به هم پیوستن نظام های کوچک شکل می گیرند .

        4. هر چه دایره ی نظام ، بزرگ تر می شود ، نظم و قانون مندی گستر ده تری به وجود می آید که نظام های کوچک تر را در درون خود جای می دهد .

       5. نظام های پیوسته و تو در تو ، فعالیت هماهنگ و سازمان یافته ای انجام می دهند که در پایان منجر به رسیدن به هدف نهایی می شود .

پیامهای اصلی درس :

          الف) بدن انسان تمثیلی است برای نظام واحد جهانی ،نظامی که اجزای آن فعالیتهای معینی را در جهت رشد و بالندگی بر عهده گرفته اند .

          ب) سلولها کوچکترین عضو در ساختمان حیوانها (و گیاهان )هستند . هر سلولی دارای نظامی واحد و پیوسته است.

          پ) سلولها خود عضوی از یک نظام بزرگتر هستند که به خاطر نقشی که در آن نظام بزرگ (معده ،روده یا قلب ) دارند ،معنا می یابند .

         ت) معده ،روده و قلب و ... که نظام بزرگتری را شکل می دهند عضوی از یک نظام بزرگتر یعنی بدن انسانند که به خاطر نقش و جایگاهی که در بدن دارند معنا می یابند .

         س) مجموعه نظام های کوچک و بزرگ داخل بدن انسان با هم پیوسته اند و برای تامین یک هدف نهایی می کوشند .

         ج) جهان نیز مانند بدن انسان شامل مجموعه ی نظامهای کوچک و بزرگ است که با هم مرتبط و پیوسته اند .

         د) اگر نظامی به ظاهر از بین برود ،اجزایش نابود نمی شود بلکه در نظامی جدید ظهوری دوباره پیدا می کند

         ه) فعالیت مجموعه ی نظامهای به هم پیوسته –نظام واحد جهانی – یک هدف بزرگ دارند که همان حرکت تکاملی خلقت و سیر فی الله است . 

سوالات مهم درس دوم : با کاروان هستی 

1 - ویژگی های نظام واحد جهانی را به طور مختصر بیان کنید .

2 - آیا انهدام و فروپاشی موجودات و نظام های دنیوی به معنای نابودی است ؟ توضیح دهید .

3 - منشاء و مبدأ دانش بشری را به طور مختصر معرفی کنید .

4 - چه رابطه ای میان علم به قوانین خلقت و ساخت مصنوعات بشری وجود دارد ؟

5 - چرا خداوند سزاوار « آفرین » بزرگ تر و برتر است ؟

6 – پیوستگی طولی را با یک مثال توضیح دهید .

7- هدف نهایی نظام و احد جهانی را بنویسید .

اهم مطالب و سوالات درس اول (1)دین و زندگی دوم متوسطه

درس اول : جلوه های حکمت و تدبیر

هدف کلی :

          آشنایی بیشتر با غایت مندی و حکمت و تدبیر در خلقت و انس و توجه بیشتر به خالق حکیم و مدبر جهان

اصطلاحات علمی درس :

         * حکمت و حکیم

         * غایت مندی

         * تدبیر

         * صانع و صنع

  مرور بر مفاهیم

         1. هر موجودی از اجزای خاص و معینی تشکیل شده است .

         2. این اجزا با آرایش مخصوص به خود در کنار یکدیگر قرار گرفته اند .

         3. هر یک از این اجزا ، خواص ویژه ای دارند که با وظیفه ی آن ها هماهنگی دارد .

          4. هر جزئی کار مخصوص انجام می دهد وظیفه ی معینی بر عهده دارد .

          5. میان وظایف و مسئولیت ها پیوستگی و ارتباط مشاهده می شود .

          6. نتیجه ی هر نظمی هدف خاص است .

          7. شاخصه ی اصلی مجموعه ها و موجودات بزرگ و کوچک جهان « هدف » است . 

پیام آیات :

         1- آیات شریفه ی 189 تا 191 آل عمران ، دو نشانه را برای صاحبان خرد معرفی می کند :

                 الف) آفرینش آسمانها و زمین

                 ب) آمد و شد شب و روز

          2- با توجه به آیات شریفه ی فوق ،صاحبان خرد ویژگی هایی دارند از جمله :

                الف) خداوند را در همه حال (ایستاده ، نشسته و در حالی که به پهلوهای خود آرمیدند ) یاد می کنند.

                ب) در آفرینش آسمان ها و زمین اندیشه می کنند.

         3- از دقت در آیات شریفه ی فوق این مطلب مستفاد می شود :

                خداوند خالق حکیم و مدبر است و هیچ امری از طرف او بیهوده و باطل نیست.

جهانی خیالی و بدون قانون و نظم دارای ویژگی هایی می باشد از جمله:

           در این جهان ممکن است در هر لحظه و بدون علت خاصی ،حادثه ای رخ دهد ،موجودی پدید آید یا از بین برود و اشیاء خصوصیات خود را از دست بدهند .

          در این جهان فرضی ،نیروهای عالم ،در هر گوشه ای به دلخواه خود دخالت می کنند و حوادثی غیره منتظره را پدید می آورند. 

  جهان واقعی

          - میان (( همکاری و نظم )) و (( قانون مندی )) رابطه ای وجود دارد یعنی همکاری و ترکیب میان پدیده ها از نظم و قانون مندی خاصی پیروی می کنند و نتایج معین و مشخصی را به دنبال دارد . این حالت را می توانیم در همه موجودات پیرامون خود ، هم چون سنگها ، فلزات ، گیاهان ، حیوان ها و انسانها ببینیم .

- ویژگی های جهان واقعی عبارتند از :

         الف) هر موجودی از اجزای خاص و معینی تشکیل شده است .

         ب) این اجزاء با آرایش مخصوص به خود در کنار یک دیگر قرار گرفته اند .

         پ) هر یک از این اجزاء ،خواص ویژه ای دارند که با وظیفه ی آنها هماهنگی دارد .

          ج ) هر جزیی کار مخصوصی انجام می دهد و وظیفه ی معینی بر عهده دارد .

          د ) میان وظایف و مسئولیت ها پیوستگی و ارتباط مشاهده می شود ،به گونه ای که کار هر یک مکمل و ادامه ی کار دیگری است و کارها و مسئولیت ها در ارتباط با هم معنا می یابند و اگر به کار یک جزء به تنهایی نگاه شود ، ناقص و ناتمام به نظر می آید.

          هـ) نتیجه ی هر سامان و نظمی و هر همکاری و فعالیتی ،هدف خاصی است که آن را از سایر سامان دهی ها و همکاری ها جدا می کند .

- از ویژگیهای جهان واقعی (( پیوستگی و ارتباط میان وظایف و مسئولیت ها )) را چنین می توان شرح داد :

           الف ) کار هر یک از اجزاء مکمل و ادامه ی کار جزء دیگر است .

           ب ) کارها و مسئولیت ها در ارتباط با هم معنا می یابند .

           ج ) اگر به کار یک جزء به تنهایی نگاه شود ،ناقص و ناتمام به نظر می آید . 

  شاخصه های اصلی

          - شاخصه ی اصلی مجموعه های قانون مند و منظم هدف و غایت است .

          - هدف و غایت عنصری است که سبب پیدایش یک نظام می شود و به تمام فعالیت های آن معنا می بخشد .

          - ویژگی ای که مانند روح در همه ی اجزاء و فعالیت ها حضور دارد هدف است .

          - بدون هدف پیوستگی و ارتباط و هماهنگی معنا ندارد و مجموعه ی دارای نظام شکل نمی گیرد .

          - همکاری و پیوستگی و نظام برای آن ضرورت دارد که به هدف معینی منجر شود و به سرانجام روشنی برسد .

   ویژگی های خلقت خداوند با توجه به خطبه 90 نهج البلاغه :

          الف ) بدیع بودن و بی سابقه بودن خلقت

          ب) استفاده نکردن از طرح و نقشه ی قبلی

          پ) آیت و نشانه بودن همه ی موجودات بر حکمت و تدبیر الهی

          ج ) وجود نظم مشخص ،تقدیر و اندازه ی معین و متناسب با هدف در هر موجود

          د ) وجود هماهنگی میان نظم و ساختار هر موجود با نوع کار و فعالیتی که بر عهده دارد و هدفی که تعقیب می کند .

          هـ) تجاوز نکردن موجودات از تقدیر الهی و نظم تعین شده

          و) حرکت موجودات در چهار چوب هدف  

1 - از دیدگاه قرآن انسان های متفکر هرگاه به خلقت آسمان ها و زمین می اندیشند چه مطلبی را اظهار  می دارند ؟

2 - ویژگی های « عالم خیالی » را بیان کنید .

3 - خصوصیات « جهان واقعی » را ذکر کنید .

4 - شاخصه ی اصلی هر مجموعه منظم را بیان کنید و به اختصار شرح دهید .

5 - نقش « هدف » و « غایت » در یک مجموعه را توضیح دهید .

6 - حالات مختلفی که در یک پدیده منظم ( با همکاری خاص و تقسیم کار معین ) قابل فرض است را بیان   کنید .

7 - با مطالعه و مشاهده ی نمونه های منظم در جهان هستی چه چیزهایی را در می یابیم ؟

8 - اهمیت و نقش ، هدف و غایت را در یک مجموعه بنویسید .

9 - چگونه اجزای یک مجموعه ، در کنار هم با تقسیم کار معین به هدف  

خود می رسند ؟

سوالات درس اول : جلوه های حکمت و تدبیر