اهم مطالب و سوالات درس اول (1)دین و زندگی دوم متوسطه

درس اول : جلوه های حکمت و تدبیر

هدف کلی :

          آشنایی بیشتر با غایت مندی و حکمت و تدبیر در خلقت و انس و توجه بیشتر به خالق حکیم و مدبر جهان

اصطلاحات علمی درس :

         * حکمت و حکیم

         * غایت مندی

         * تدبیر

         * صانع و صنع

  مرور بر مفاهیم

         1. هر موجودی از اجزای خاص و معینی تشکیل شده است .

         2. این اجزا با آرایش مخصوص به خود در کنار یکدیگر قرار گرفته اند .

         3. هر یک از این اجزا ، خواص ویژه ای دارند که با وظیفه ی آن ها هماهنگی دارد .

          4. هر جزئی کار مخصوص انجام می دهد وظیفه ی معینی بر عهده دارد .

          5. میان وظایف و مسئولیت ها پیوستگی و ارتباط مشاهده می شود .

          6. نتیجه ی هر نظمی هدف خاص است .

          7. شاخصه ی اصلی مجموعه ها و موجودات بزرگ و کوچک جهان « هدف » است . 

پیام آیات :

         1- آیات شریفه ی 189 تا 191 آل عمران ، دو نشانه را برای صاحبان خرد معرفی می کند :

                 الف) آفرینش آسمانها و زمین

                 ب) آمد و شد شب و روز

          2- با توجه به آیات شریفه ی فوق ،صاحبان خرد ویژگی هایی دارند از جمله :

                الف) خداوند را در همه حال (ایستاده ، نشسته و در حالی که به پهلوهای خود آرمیدند ) یاد می کنند.

                ب) در آفرینش آسمان ها و زمین اندیشه می کنند.

         3- از دقت در آیات شریفه ی فوق این مطلب مستفاد می شود :

                خداوند خالق حکیم و مدبر است و هیچ امری از طرف او بیهوده و باطل نیست.

جهانی خیالی و بدون قانون و نظم دارای ویژگی هایی می باشد از جمله:

           در این جهان ممکن است در هر لحظه و بدون علت خاصی ،حادثه ای رخ دهد ،موجودی پدید آید یا از بین برود و اشیاء خصوصیات خود را از دست بدهند .

          در این جهان فرضی ،نیروهای عالم ،در هر گوشه ای به دلخواه خود دخالت می کنند و حوادثی غیره منتظره را پدید می آورند. 

  جهان واقعی

          - میان (( همکاری و نظم )) و (( قانون مندی )) رابطه ای وجود دارد یعنی همکاری و ترکیب میان پدیده ها از نظم و قانون مندی خاصی پیروی می کنند و نتایج معین و مشخصی را به دنبال دارد . این حالت را می توانیم در همه موجودات پیرامون خود ، هم چون سنگها ، فلزات ، گیاهان ، حیوان ها و انسانها ببینیم .

- ویژگی های جهان واقعی عبارتند از :

         الف) هر موجودی از اجزای خاص و معینی تشکیل شده است .

         ب) این اجزاء با آرایش مخصوص به خود در کنار یک دیگر قرار گرفته اند .

         پ) هر یک از این اجزاء ،خواص ویژه ای دارند که با وظیفه ی آنها هماهنگی دارد .

          ج ) هر جزیی کار مخصوصی انجام می دهد و وظیفه ی معینی بر عهده دارد .

          د ) میان وظایف و مسئولیت ها پیوستگی و ارتباط مشاهده می شود ،به گونه ای که کار هر یک مکمل و ادامه ی کار دیگری است و کارها و مسئولیت ها در ارتباط با هم معنا می یابند و اگر به کار یک جزء به تنهایی نگاه شود ، ناقص و ناتمام به نظر می آید.

          هـ) نتیجه ی هر سامان و نظمی و هر همکاری و فعالیتی ،هدف خاصی است که آن را از سایر سامان دهی ها و همکاری ها جدا می کند .

- از ویژگیهای جهان واقعی (( پیوستگی و ارتباط میان وظایف و مسئولیت ها )) را چنین می توان شرح داد :

           الف ) کار هر یک از اجزاء مکمل و ادامه ی کار جزء دیگر است .

           ب ) کارها و مسئولیت ها در ارتباط با هم معنا می یابند .

           ج ) اگر به کار یک جزء به تنهایی نگاه شود ،ناقص و ناتمام به نظر می آید . 

  شاخصه های اصلی

          - شاخصه ی اصلی مجموعه های قانون مند و منظم هدف و غایت است .

          - هدف و غایت عنصری است که سبب پیدایش یک نظام می شود و به تمام فعالیت های آن معنا می بخشد .

          - ویژگی ای که مانند روح در همه ی اجزاء و فعالیت ها حضور دارد هدف است .

          - بدون هدف پیوستگی و ارتباط و هماهنگی معنا ندارد و مجموعه ی دارای نظام شکل نمی گیرد .

          - همکاری و پیوستگی و نظام برای آن ضرورت دارد که به هدف معینی منجر شود و به سرانجام روشنی برسد .

   ویژگی های خلقت خداوند با توجه به خطبه 90 نهج البلاغه :

          الف ) بدیع بودن و بی سابقه بودن خلقت

          ب) استفاده نکردن از طرح و نقشه ی قبلی

          پ) آیت و نشانه بودن همه ی موجودات بر حکمت و تدبیر الهی

          ج ) وجود نظم مشخص ،تقدیر و اندازه ی معین و متناسب با هدف در هر موجود

          د ) وجود هماهنگی میان نظم و ساختار هر موجود با نوع کار و فعالیتی که بر عهده دارد و هدفی که تعقیب می کند .

          هـ) تجاوز نکردن موجودات از تقدیر الهی و نظم تعین شده

          و) حرکت موجودات در چهار چوب هدف  

1 - از دیدگاه قرآن انسان های متفکر هرگاه به خلقت آسمان ها و زمین می اندیشند چه مطلبی را اظهار  می دارند ؟

2 - ویژگی های « عالم خیالی » را بیان کنید .

3 - خصوصیات « جهان واقعی » را ذکر کنید .

4 - شاخصه ی اصلی هر مجموعه منظم را بیان کنید و به اختصار شرح دهید .

5 - نقش « هدف » و « غایت » در یک مجموعه را توضیح دهید .

6 - حالات مختلفی که در یک پدیده منظم ( با همکاری خاص و تقسیم کار معین ) قابل فرض است را بیان   کنید .

7 - با مطالعه و مشاهده ی نمونه های منظم در جهان هستی چه چیزهایی را در می یابیم ؟

8 - اهمیت و نقش ، هدف و غایت را در یک مجموعه بنویسید .

9 - چگونه اجزای یک مجموعه ، در کنار هم با تقسیم کار معین به هدف  

خود می رسند ؟

سوالات درس اول : جلوه های حکمت و تدبیر