اهم مطالب و سوالات درس (15) دین و زندگی 2 کار در نظام اقتصادی

درس پانزدهم (15) : کار در نظام اقتصادی

اهداف کلی :

-         آشنایی با معیارهای کسب حلال

-          نقش ثروت در عدالت اجتماعی                                                                                             

-          احکام مالی اسلام

-          تلاش برای عمل کردن به این احکام

  مرور بر مفاهیم :

             1. منشا اصلی تولید ثروت ، کار مفید و مولد است .

             2. ریاکاری کاذب وئ نامشروع است .

             3. قرآن کریم معامله ی ربوی را اعلان جنگ با خدا می شمارد .

             4 . مشارکت کار با سرمایه و تقسیم سود حاصل از این فعالیت ، یک فعالیت مشروع است .

             5. بانکداری اسلامی بر مبنای مشارکت کار و سرمایه تنظیم شده است .

             6. انفاق دستور اسلام است .

             7. انفاق بر دو نوع است : واجب و مستحب

             8. مالیات به هزینه های شهروندی هر شخص در جامعه مربوط می شود و با انفاق فرق دارد . 

تکات :

            1. در اسلام  ، کار خلاق و مولد ، منشا اصلی کسب مال و درآمد و کلید استفاده منابع طبیعی و خدادادی است .

            2.  منطق فطرت هم برای پدید آورنده ی یک شی حق تصرف در آن را می پذیرد و او را مالک می شناسد .

            3. مالک اصلی و حقیقی همه ی موجودات خداست .

        4.  کار باید  مولد و خلاق و نتیجه ی سودمندی داشته باشد .

            5. پول وسیله ای برای مبادله ی کالاست . اگر این پول ، خودش مستقلا مورد معامله قرار گیرد ، بدون این که فایده ای در کار باشد ، ربا پیش می آید .

            6 . برخی اشخاص مقداری پول را قرض می دهند و بدون این که کاری انجام دهند یا در کار آن ها شریک شوند و خطر احتمالی را بپذیرند ، با وام گیرنده شرط می کنند که پول بیش تری بازگرداند .این عمل را ربا می نامند

           7 . در هر فعالیت اقتصادی ، دو عامل دخالت دارد : سرمایه و کار . با سرمایه و کار نوعی مشارکت اقتصادی به وجود می آید و سودی که نتیجه ی این فعالیت است ، بنابر توافق قبلی ، میان صاحب سرمایه و انجام دهنده ی کار تقسیم می شود .

           8 . برنامه ی اسلام در مورد ثروت و سرمایه ، به کار گرفتن آن در تولید و سازندگی و توسعه و رفع فاصله ی طبقاتی است .

           9 . ویژگی های اصلی بانکداری اسلامی :

                   - بانک کانون مشارکت کار و سرمایه 

                   -  سرمایه ی بانک و کار افراد دست به دست هم می دهد و فعالیت اقتصادی شکل می گیرد .

                   -  اساس بانکداری در نظام اسلامی بر مشارکت بانک و افراد است

                   - قانون بانکداری بر اساس مشارکت سرمایه و کار استوار است و از این جهت با مقررات مالی اسلام مطابقت دارد .

از راه های تامین هزینه ها در جامعه ی اسلامی :

             1) انفاق ،

             2) مالیات

تعریف انفاق

            . افرادی که از نعمت سلامتی و تمکن مالی برخوردارند ، بخشی از اموال و سرمایه ی خود را به شکرانه ی سلامتی و رفاه شخصی در راه خدا صرف امور خیریه و عام المنفعه می کنند که به آن انفاق می گویند .

. انفاق بر دو نوع است :

             1) واجب ،

             2) مستحب  ( صدقه )

 انفاق واجب بر دو نوع است :

             1) خمس

             2) زکات

 موارد مصرف زکات :

             - درویشان و درماندگان

             - کارکنان گردآوری آن

             - تالیف قلب ها و  آزاد کردن بردگان و غرامت دیدگان

              - در راه ماندگان ، و باید در راه خدا صرف شود .

 زکات بر چند چیز تعلق می گیرد :

              - غلات : گندم ، جو ، خرما و کشمش

               - دام ها : شتر ، گاو و گوسفند

               - سکه ها : طلا و نقره

حد نصاب در زکات :

           زکات در صورتی است که مورد زکات به حد معین یا تعداد معین برسد . هر یک از این اموال نه گانه حد نصاب خاصی دارند . احکام زکات فطره :

            1. کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و هشیار است و فقیر نیست باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند ، هر نفر به میزان تقریبی 3 کیلو گرم گندم و یا جو یا خرما یا برنج و مانند این ها به مستحق بدهد . اگر پول یکی از این ها را هم بدهد ، کافی است .

            2. کسی که دیگری باید فطره ی او را بدهد ، واجب نیست فطره خود را بدهد .

            3. کسی که نمی تواند مخارج سال خود و خانواده اش را تامین کند و کسبی هم ندارد که بتواند مخارج سال خود و خانواده اش را پرداخت کند ، فقیر است و دادن زکات فطره بر او واجب نیست .

            4. انسان باید زکات فطره را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند بپردازد و موقع پرداختن نیت زکات فطره نماید .

خمس

         خمس یکی از راه های تامین هزینه های عمومی است که به هفت چیز تعلق می گیرد و رایج ترین آن ها منفعت کسب و کار است . همه ی کسانی که از طریق کار ، درآمدی کسب می کنند ، پس از صرف هزینه های سالانه ی زندگی خود و خانواده ، باید5/1 آنچه را باقی مانده به عنوان خمس جدا کرده و به حاکم اسلامی و یا مجتهد جامع الشرایط پرداخت کند تا در راه هایی که قرآن کریم و رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) معین کرده اند مصرف کند .

. احکام مربوط به خمس :

           -  تا خمس مال پرداخت نشود ، استفاده از آن جایز نیست ، مثلا با پولی که خمس آن پرداخت نشده ، نمی توان چیزی خرید .

           -  اگر با پولی که خمس آن داده نشده است ، خانه ای خریداری شود ، نماز خواندن در آن خانه باطل است .

آذوقه ای که از درآمد سال برای مصرف در خانه خریده شده است – مانند برنج ، روغن و چای – اگر در آخر سال زیاد بیاید باید خمس آنچه باقی مانده است ، پرداخت شود .

           -  زیورآلات خانم ها ، اگر بیش از مقدار مصرفی متداول آن ها باشد و جنبه ی ذخیره به خود بگیرد ، قسمت اضافی آن دارای خمس است و خمس آن باید پرداخته شود .

           -  اگر چیزی را که خمس آن داده نشده به کسی ببخشند ، آن چیز مال او نمی شود .

           -  اگر بچه ای سرمایه ای داشته باشد و از آن منافعی به دست آید ، بنابر احتیاط واجب بعد از آن که بالغ شد باید خمس آن را بدهد .

مالیات :

علاوه بر هزینه های یک شهر ، هزینه هایی وجود دارد که مربوط به زندگی در یک کشور است . ساخت راه های میان شهر ها و روستاها ، محافظت از جنگل ها و محیط های طبیعی ، ایجاد امنیت و مانند این ها هزینه هایی دارد که افراد کشور در تامین آن شرکت می کنند .

پرداخت مالیات برای تامین این گونه هزینه ها است . 

سوالات درس پانزدهم

1- کار و تلاش اقتصادی چه مواردی را در پی خواهد داشت؟
2- در بینش و تفکر اسلامی کار خلاق و مولد منشا اصلی چیست؟
3- کارهای انسان به چند دسته تقسیم می شوند هر یک از را توضیح دهید؟
4- مشارکت اقتصادی چه زمانی و توسط چه عواملی پدید می آید؟
5- چه زمانی چرخ تولید به کار می افتد ؟
6- فعالیت بانک به چه صورت است؟
7- تامین نیازهای عمومی جامعه به چه صورت است؟
8- شرایط خمس را توضیح دهید؟
9- امام علی (ع) راجع به دریافت مالیات به مالک اشتر چه فرمود؟
10- حساب سال داشتن به چه معناست؟
11- عبارت قرآنی ( فاولئک هم المضعفون) به چه معناست؟
12- مصارف زکات بر اساس آیه 60 سوره توبه را بنویسید؟
13- زکات به چه چیزهایی تعلق دارد نام ببرید؟
14- خمس چیست؟ و بر چند چیز تعلق می گیرد نام ببرید؟